« دارچین »

ادویه در زبان عربی جمع مکسر دواء می‌باشد و به گیاهان و طعم دهنده‌هایی اطلاق می‌گردد که برای مقاصد خوراکی یا دارویی به کار می‌روند. از ادویه‌ها برای تقویت مزه ی غذا و یا حتی داروها استفاده می‌شود.
در فرهنگ‌های مختلف گیاهان متعددی جهت طعم دادن به غذاهای مختلف به کار می‌رود و شاید راز تفاوت عمده در طعم غذاها در ملل مختلف، علاوه بر نحوه ی پخت، به طور عمده به ادویه‌جات به کار رفته در آن ها مربوط بشود.
به عنوان نمونه در آشپزی هندی، به علت استفاده ی فراوان از انواع فلفل و طعم دهنده‌های گرم، طعم تند، طعم غالب بر غذاها می‌باشد. یا در آشپزی چینی، به دلیل بخار پز و یا آب پز نمودن غذاها، جهت ایجاد مزه‌های مطبوع در آن ها از سبزیجات معطر نظیر ریحان و جعفری بیش تر استفاده می‌شود. استفاده ی اقوام مختلف از انواع ادویه جات به شرایط اقلیمی آن ها نیز بستگی فراوان دارد. (1 )

ادویه چیست؟
 

ادویه را بخشی از یک گیاه معطر تعریف می کنند که می تواند تنه ی درخت ( دارچین )، میوه ( فلفل سیاه ) و یا دانه ( جوزهندی ) باشد و به صورت درسته، خرد یا پودر شده، برای عطر و رنگ بخشیدن به غذا، مورد استفاده قرار می گیرد.

اثرات ادویه ها در سلامتی بدن
 

هرچند مقدار ادویه ای که در هر وعده با غذا مصرف می کنیم کم است، ولی ادویه جات تنوع طعم و رنگ فوق العاده ای به غذاها می دهند.
ادویه ها و گیاهان معطر، علاوه بر این که مقدار کمی ویتامین ، املاح و فیبر به غذا اضافه می کنند، حاوی آنتی-اکسیدان هایی هستند که عوامل تخریب کننده ی سلول ها یعنی رادیکال های آزاد را خنثی کرده و سطح سلامتی را ارتقا می بخشند.
ادویه جات و گیاهان معطر قرن ها به عنوان دارو مورد استفاده قرار گرفته و می گیرند. ولی برای درمان صد در صد بیماری ها نمی توان به آن ها اکتفا کرد، چون بسیاری از نتایج تحقیقات بر روی تأثیرات ادویه ها، در آزمایشگاه ها به دست آمده و هنوز به طور قطعی به اثبات نرسیده است. به علاوه، مصرف زیاد گیاهان معطر و ادویه جات به دستگاه گوارشی بدن خصوصاً معده آسیب می رسانند. ( 2 )

خواص دارچين
 

دارچین در زبان های مختلف : نام دارویی است که آن را هزار اسفند نیز می گویند. به یونانی افتیمون و به سریانی مرسلون و به انگلیسی cinnamon و به عربی دارچینی ، قرفه و سلیخه می گویند.
این گیاه گونه ای از درخت غار است. پوست خشک شده ی دارچین، به صورت قطعات لوله ای شکل است و بوی آن ها مطبوع و طعم آن ها معطر و گرم و ملایم و کمی شیرین است ولی به تدریج تند و سوزنده می شود. ( 3 )
دارچين درختي است كوچك و هميشه سبز به ارتفاع 5 تا 7 متر كه از تمام قسمت‌هاي آن بويي مطبوع استشمام مي‌شود.
گل‌هاي آن در فاصله ی ماه‌هاي بهمن تا اوايل فروردين ظاهر مي‌شود. برگ اين درخت، سبز تيره و داراي گل‌هايي به رنگ سفيد است. نام علمي اين گياه Cinnamomum zeylanicum مي‌باشد. اسانس دارچين كه تنها قسمت مهم دارچين است به مقدار يك‌درصد در پوست درخت مذكور وجود دارد و از تقطير آن با آب نيز حاصل مي‌‌شود.
اين اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولي به مرور زمان و به علت اكسيده شدن به رنگ‌هاي زرد طلايي و سپس قهوه‌اي مايل به قرمز درمي‌آيد.
این گیاه که خاص مناطق شرقی و جنوب شرقی آسیاست، از هندوستان و سریلانکا به ایران آورده می شود. دارچين اولين بار در سريلانكا يافت شد و بعد از آن، تمام دنيا اين چاشني را شناختند و براي طعم بهتر غذاها استفاده كردند. يك قاشق چا‌ي خوري دارچين حاوي 28 ميلي‌گرم كلسيم، يك ميلي‌گرم آهن و بيش تر از يك گرم فيبر و مقدار زيادي ويتامين‌هايC و K و منگنز است. هم چنين مقدار 2/1 گرم كربوهيدرات دارد. براي تهيه دارچين، پوست اين درختچه را جدا كرده و معمولاً پودر مي‌كنند و در غذا يا چاي از آن استفاده مي‌كنند.

خواص درماني
 

دارچين رمز جواني است و مصرف روزانه ی آن، انسان را سالم نگه مي‌‌دارد. دارچين كليه‌ها را گرم مي‌كند، ضعف كمر و پاها را از بين مي‌برد و كم‌خوني را درمان مي‌كند.
دارچين بهترين دارو براي دردهاي عضلاني است. دارچين اثر آرام‌كننده و شادكننده دارد و از بسياري از داروهاي آرام‌بخش بهتر است. اثر مهم ديگر دارچين پايين آوردن تب است و حتي امروزه دارچين را به صورت قرص و كپسول درآورده‌اند كه به عنوان «تب‌بر» به كار مي‌رود. دارچين رگ‌ها را باز مي‌كند و باعث بهبود گردش خون مي‌شود. يكي از خواص دارچين اين است كه باعث افزايش كارآيي هورمون انسولين در بدن مي‌شود و در نتيجه بدن نياز كمتري به اين هورمون براي كنترل قند خون پيدا مي‌كند. بسياري از افراد مبتلا به ديابت گزارش داده‌اند كه مصرف يك قاشق چاي خوري دارچين در روز تأثير بسيار مثبتي بر قند خون شان داشته است. هم چنين برخي تحقيقات نشان‌دهنده ی تأثير مثبت دارچين در كاهش فشارخون بوده است.
دارچين خاصيت عجيب ديگري دارد و آن تقويت سيستم ايمني بدن در مقابل بيماري‌هاست و حتي مي‌توان گفت كه اثري مشابه پني‌سيلين و آنتي‌بيوتيك دارد. اگر حس كرديد كه ضعيف شده‌ايد و ممكن است مريض شويد، چاي دارچيني را فراموش نكنيد وحتي اگر سرما خورده‌ايد يا ضعف شديد داريد، چاي دارچين بهترين داروست. دارچين به علت داشتن اسانس و تانن، محرك و قابض است و به عنوان تقويت‌كننده عمل هضم غذا و جريان گردش خون به كار مي‌رود و از آن براي رفع سوءهاضمه، به ويژه در مواردي كه با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشكن استفاده مي‌شود. هم چنين به علت داشتن تانن در رفع اسهال، ضعف عمومي بدن و انعقاد خون مصرف مي‌شود و به صورت دارو، مانند گرد و تنتور به كار مي‌رود. دارچين معده را تميز، آرام و قوي مي‌كند و از آن براي رفع سوء هاضمه، به ويژه در مواردي كه با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشكن استفاده مي‌شود. بنابراين اگر ناراحتي معده داريد حتما از دارچين استفاده كنيد. ( 4 )
مزاج دارچین گرم است. پودر شده ی آن، همراه با چای برای رفع سردی و بی حسی بدن – که در اثر رطوبت ایجاد شده باشد – مورد مصرف قرار می گیرد. دم کرده ی دارچین را برای از بین بردن باد مفاصل و درد استخوان به مصرف می رسانند. از گرد مخلوط دارچین و خوفل برای رفع خرابی دندان و بیماری لثه هم استفاده می کنند. گرد مذکور را پای دندان می ریزند. درد دندان را فرو می نشاند. دارچین قوا را قوت می بخشد و به همین منظور به عنوان چاشنی بسیاری از خوراکی ها از جمله حلوا برنجی ، شله زرد و شیرینی های محلی دیگر به کار می رود. (5 )

1 . www.wikipedia.com
2 . www.tebyan.com
3 . عبد النبی سلامی ، « طب قدیم ایران ( طب سنتی دوان ) » ، انتشارات کازرونیه ، تهران ، 1381 ، ص 145 .
4 . www.jamejam.com
5 . عبد النبی سلامی ، ص 145 .
منبع:ماهنامه پیام زن شماره 215.